Ταξίδια στον Ουρανό των μύθων

Αστερισμοί του Δία

 Μεγάλη Άρκτος

      Μόλις βραδιάσει στο χειμωνιάτικο ουρανό αν στραφούμε κατά το Βορρά φαίνεται η “κουτάλα” με τα επτά αστέρια της, ή όπως είναι το όνομά της η Μεγάλη  Άρκτος.

     Για τα ταξίδια μας στον ουρανό η Μεγάλη  Άρκτος είναι ο καλύτερος οδηγός γι΄αυτό πρέπει να την μάθουμε και να την αναγνωρίζουμε αμέσως.

      Σύμφωνα με το μύθο πρόκειται για τη Νύμφη Καλλιστώ  κόρη του Λυκάονα βασιλιά της Αρκαδίας. Η Καλλιστώ όταν μεγάλωσε έγινε ιέρεια της Άρτεμης  δίνοντας όρκο να μείνει ανύπαντρη και αγνή.

      Καθώς τριγυρνούσε ελεύθερη και πανέμορφη στα βουνά την αντίκρισε ο Δίας, θαμπώθηκε από την ομορφιά της και  την αγάπησε. Κάνανε μαζί ένα αγόρι, τον Αρκάδα του οποίου πήρε το όνομα η χώρα του Λικάονα και ονομάστηκε Αρκαδία.

      Η καταπάτηση του όρκου όμως εξόργισε  την Άρτεμη τόσο πολύ που τη μεταμόρφωσε σε αρκούδα.  Η Καλλιστώ άρχισε να περιπλανιέται σε ολόκληρη τη γη, όταν μια μέρα βρήκε το γιό της, παλικάρι πια και πήγε με λαχτάρα κοντά του. Όμως εκείνος καθώς δεν ήξερε πως η αρκούδα αυτή ήταν η μάνα του, όρμησε να τη σκοτώσει.

     Τότε ο Δίας άρπαξε τη μάνα και την  έβαλε στον ουρανό μεταμορφώνοντάς τη στον αστερισμό της "Μεγάλης Άρκτου" και το γιο, τον έκανε κι αυτόν αστέρι που πήρε το όνομα Αρκτούρος. Μόνο που αρπάζοντας την κάπως απότομα από την ουρά την ...ξεχείλωσε κάνοντάς τη δυσανάλογη ως προς το σώμα της.

     Οι περιπέτειες της Άρκτου δεν τέλειωσαν γιατί η Ήρα θέλοντας να την εκδικηθεί ζήτησε από την Τηθύ και τον άνδρα της τον Ωκεανό, που περιβάλλει τη γη και απ' αυτόν ανατέλλουν όλα τα αστέρια,να μην αφήσει ποτέ την Άρκτο να ξεκουραστεί στα νερά του. Γι' αυτό και ο αστερισμός της Άρκτου δε βασιλεύει ποτέ.

Αίγα το αστέρι της Αμάλθειας

Η Αίγα είναι από τα λαμπρότερα αστέρια του νυχτερινού ουρανού.  Ανήκει στον αστερισμό του Ηνίοχου.

Ηνίοχος ονομάζεται εκείνος που οδηγεί άρμα, που κρατάει δηλαδή τα ηνία και κατευθύνει τα άλογα. Ακριβώς δίπλα του βρίσκεται ο αστερισμός του Ταύρου, με τον οποίο μάλιστα έχουν ένα κοινό αστέρι.

Η Αίγα τραβάει την προσοχή του παρατηρητή αν κοιτάξει στην περιοχή κάτω και δεξιά από τον αστερισμό της Κασσιόπης
Η Αίγα είναι η Αμάλθεια, η κατσίκα που έτρεφε τον Δία όταν μωρό τον είχε κρύψει η μητέρα του Ρέα στο Ιδαίο Αντρο για να τον σώσει από τον πατέρα του, τον Κρόνο, που ήθελε να τον σκοτώσει, επειδή φοβόταν ότι θα του πάρει το θρόνο.

Ο Δίας από ευγνωμοσύνη την έκανε αστέρι και την τοποθέτησε στον ουρανό.

Ο αστερισμός του Κύκνου

Στον καλοκαιρινό ουρανό δεσπόζει πάνω στη γαλαξιακή ζώνη Το τρίγωνο του καλοκαιριού που περικλείει ίσως την πιο ενδιαφέρουσα μεριά του ουράνιου θόλου.

Το δεύτερο άστρο του τρίγωνου, το Ντένεμπ  του Κύκνου.

Βρίσκεται στην ουρά του Κύκνου και με τα άλλα αστέρια που είναι στα φτερά και το λαιμό του σχηματίζει ένα σταυρό που ονομάζεται Σταυρός του Βορρά για να μην  έχουνε μόνο οι άλλοι το Σταυρό του Νότου.

Στον αστερισμό του Κύκνου ο β, ο Αλιμπέρο, το κεφάλι του, είναι ένας από τους ωραιότερους διπλούς αστέρες με έναν κιτρινοκόκκινο, κεχριμπαρένιο και έναν κυανοπράσινο.

Με κιάλια αν ψάξετε κοντά στον Ντένεμπ θα βρείτε το νεφέλωμα της Βόρειας Αμερικής που εύκολα καταλαβαίνετε τι σχήμα έχει.

Ο Κύκνος συμβολίζει τη μεταμόρφωση του Δία σε κύκνο για να πλησιάσει τη βασίλισσα της Σπάρτης, τη Λήδα. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν οι Δίδυμοι, Κάστορας και  Πολυδεύκης και η Ωραία Ελένη.

Ο αστερισμός του Αετού

Το τρίτο λαμπρό άστρο του καλοκαιρινού τριγώνου ο Αλτάιρ βρίσκεται στον αστερισμό του Αετού έναν από τους ωραιότερους αστερισμούς.

Η περιστροφή του Αλτάιρ είναι τόσο γρήγορη ώστε έχει σχήμα αβγού.

Ο αστερισμός πήρε το όνομα του από τον αφιερωμένο στο Δία αετό που βασάνιζε  τον Προμηθέα τρώγοντάς του το συκώτι.

Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν ότι έβλεπαντον  αετό του Δία να μεταφέρει με τα νύχια του τον Γανυμήδη από την Τροία προκειμένου να τον υπηρετήσει ως οινοχόος.

Ο Ηρακλής και οι αστερισμοί

Ο αστερισμός του Ηρακλή

Κάτω από το καλοκαιρινό τρίγωνο βρίσκεται ο αστερισμός του Ηρακλή.

Ο αστερισμός του Ηρακλή είναι από τους πιο παλιούς αστερισμους, που ανακαλύφθηκαν όπως φημολογείται από τους λαούς της Μεσοποταμίας.

Οι απεικονίσεις της μορφής στους ιστορικούς άτλαντες των ουρανών είναι συνήθως ενός ροπαλοφόρου άνδρα με προβιά λιονταριού (τη λεοντή)

Το πιο γνωστό «αξιοθέατο» του αστερισμού είναι το «Σφαιρωτό Σμήνος του Ηρακλή», ή σφαιρωτό σμήνος M13  εύκολα ορατό με κιάλια που περιέχει περίπου 1 εκατομμύριο αστέρες.

Η Αργοναυτική εκστρατεία

Ο αστερισμός του Κριού

Νωρίς τα βράδια του Γενάρη κοιτώντας προς την  Ανατολή, με τη βοήθεια του Ωρίωνα θα βρούμε τον αστερισμό του Κριού. Η ευθεία που διέρχεται από το Σείριο, το πιο λαμπερό αστέρι του ουρανού και περνάει από τη ζώνη του Ωρίωνα μας δείχνει τον Κριό.

Ο αστερισμός του Κριού, όπως και οι περισσότεροι ζωδιακοί αστερισμοί, φαίνεται ότι έχει τις ρίζες του στη Μεσοποταμία, στους Βαβυλωνίους, αλλά οι Ελληνες συνέδεσαν το όνομά του με τη δική τους μυθολογία, με τον μύθο της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Ο Κριός είναι το κριάρι που πήρε τον Φρίξο και την Ελλη μακριά από το βασίλειο του πατέρα τους, Αθάμαντα και τους μετέφερε στην Κολχίδα όπου ο Φρίξος το θυσίασε στον Δία και το δέρμα του έγινε χρυσό. Το χρυσόμαλλο δέρας του ήταν η αιτία της αργοναυτικής εκστρατείας.

Το λαμπρότερο αστέρι του Κριού, ο α Κριού, έχει το αραβικό όνομα Hamal, που σημαίνει ακριβώς «κριάρι». Φαίνεται ότι το αστέρι αυτό είχε ξεχωριστή σημασία για τους αρχαίους Ελληνες, επειδή πολλοί αρχαίοι ναοί ήταν προσανατολισμένοι προς την κατεύθυνση από την οποία ανέτειλλε εκείνη την εποχή.

Το αστέρι αυτό το γνώριζαν όλοι οι ναυτικοί που το χρησιμοποιούσαν για οδηγό τους.

Αργώ

Το ταξίδι της Αργούς από την Ιωλκό στην Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου ένα από τα πιο συναρπαστικά, περιπετειώδη ταξίδια της μυθολογίας θα μένει αξέχαστο για πάντα αφού η θεά Αθηνά τοποθέτησε το πλοίο στον ουρανό.

Η Αργώ είναι ή καλύτερα ήταν ένας μεγάλος νότιος αστερισμόςπου στην Ελλάδα είναι ορατή μόνο από περιοχές που βρίσκονατι νοτιότερα της Πελοποννήσου.

Είναι ο μοναδικός από τους 48 αστερισμούς του Πτολεμαίου που δεν αναγνωρίζεται αυτούσιος από τη σύγχρονη Αστρονομία, καθώς σήμερα, ο αστερισμός της Αργούς έχει χωριστεί σε τέσσερις αστερισμούς, την Πυξίδα, την Πρύμνη, την Τρόπιδα και την Ιστία.

Το πλοίο εμφανίζεται να μην έχει πλώρη την οποία υποτίθεται ότι έχασε όταν η Αργώ πέρασε από τις Συμπληγάδες Πέτρες στον Βόσπορο. Επιπλέον, όπως κινείται από την ανατολή προς τη δύση στον ουρανό, φαίνεται σαν να πλέει ανάποδα, με την υπερυψωμένη πρύμνη να προηγείται.

Την Αργώ θα την βρούμε με τη βοήθεια του Ωρίωνα και του Σείριου του πιο λαμπερού αστεριού στον ουρανό.

Ο αστερισμός της Λύρας

   Η Λύρα συμβολίζει τη λύρα που έφτιαξε ο Ερμής όταν ακόμα ήταν μωρό με το καβούκι μιας χελώνας το δέρμα και κέρατα αντιλόπης. Η λύρα έγινε αργότερα το σύμβολο του θεού Απόλλωνα στον οποίο τη χάρισε για να του συγχωρήσει κάποια από τις γνωστές αγαθοεργίες του.

Ο Απόλλωνας χάρισε με τη σειρά του τη λύρα στο γιο του Ορφέα. Ο Ορφέας μάγευε με τη λύρα του θεούς και ανθρώπους, ακόμα και τη θάλασσα γαλήνευε και τα βράχια του Ολύμπου μετακινούσε.

Ο Ορφέας πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και έσωσε την Αργώ, βοηθώντας  τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη,  από συντριβή στα βράχια της Θράκης ημερώνοντας τα κύματα με τη  μουσική του .

Όταν επέστρεψε από την Αργοναυτική Εκστρατεία, η γυναίκα του Ευρυδίκη είχε πεθάνει. Ο Ορφέας με τη λύρα του μάγεψε τους φύλακες του Άδη, συγκίνησε τον Άδη και την Περσεφόνη και πήρε την Ευριδίκη. Όμως δεν μπόρεσε να κρατήσει την υπόσχεσή του να μην την κοιτάξει και την έχασε για πάντα. Μετά από αυτό ο Ορφέας βυθισμένος στη λύπη θα βρει τραγικό τέλος από τις μαινάδες που θέλησαν να τον εκδικηθούν για την περιφρόνηση που τους έδειξε.

Οι Μούσες πήραν τη λύρα του και την τοποθέτησαν στον ουρανό.

Η Λύρα είναι μικρός αστερισμός, αλλά ο κύριος αστέρας της, ο Βέγας, είναι ένας από τους λαμπρότερους του ουρανού. Ο Βέγας είναι στην μια κορυφή του Καλοκαιρινού Τριγώνου. Βέγας στα αραβικά σημαίνει “επιτιθέμενος αετός”. 

Τρωϊκός πόλεμος

Ο αστερισμός των Διδύμων

Αν τον Φεβρουάριο κοιτάξει κανείς ψηλά στον ουρανό, θα δει να ξεχωρίζουν δύο αστέρια που

βρίσκονται κοντά στον Ωρίωνα. Η εντύπωση του ζευγαριού ήταν έντονη σε όλους τους λαούς που ασχολήθηκαν με την αστρονομία. Ετσι, οι αρχαίοι Ινδοί ονόμαζαν αυτά τα αστέρια «αγόρι και κορίτσι», οι αρχαίοι Πέρσες «οι δύο φιγούρες» ενώ οι κάτοικοι της Αυστραλίας ονόμαζαν τα αστέρια «νέα αγόρια». Για τους Ελληνες όμως ήταν οι δίδυμοι Διόσκουροι, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, και αυτή η ονομασία επικράτησε τελικά.

Τα παιδιά του Δία

Η μυθολογία μας αναφέρει ότι οι Κάστωρ και Πολυδεύκης ήταν γιοι της Λήδας, γυναίκας του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, και γεννήθηκαν όταν ο Ζευς ερωτεύθηκε τόσο πολύ την όμορφη Λήδα ώστε μεταμορφώθηκε σε κύκνο για να την κατακτήσει. Από την ένωση της Λήδας με τον Δία γεννήθηκε ο Πολυδεύκης, που για τον λόγο αυτόν ήταν αθάνατος, ενώ ο δίδυμος αδελφός του, ο Κάστωρ, ήταν γιος του Τυνδάρεω και επομένως θνητός.

Το προσωνύμιο «Διόσκουροι» σημαίνει «παιδιά του Δία». Η οικογένεια του Τυνδάρεω ήταν μια από τις σημαντικότερες στην ελληνική μυθολογία: ανιψιά του Τυνδάρεω ήταν η Πηνελόπη, γυναίκα του Οδυσσέα, ενώ κόρες του ήταν η Κλυταιμνήστρα, γυναίκα του Αγαμέμνονα, και η ωραία Ελένη.

Τα κατορθώματα των Διόσκουρων ήταν πολλά και μεγάλα. Οταν ήταν νέοι εξεστράτευσαν στην Αττική και πήραν από τον Θησέα την αδελφή τους Ελένη που ο Αθηναίος ήρωας είχε κλέψει. Πήραν μέρος και στην Αργοναυτική Εκστρατεία.

Για την ικανότητά τους να οδηγούν το πλοίο με ασφάλεια ακόμη και στις μεγάλες τρικυμίες οι Διόσκουροι θεωρήθηκαν προστάτες των ναυτικών. Ο αστερισμός των Διδύμων τους οδηγεί καθώς είναι ορατός τις μεγάλες νύχτες του χειμώνα, τότε όπου η θάλασσα είναι περισσότερο αγριεμένη.

Ο ερυθρός γίγαντας

Τα δύο λαμπρότερα και πιο εντυπωσιακά αστέρια του αστερισμού είναι οι Κάστωρ και Πολυδεύκης. Ο Κάστωρ, ή α Διδύμων, σε απόσταση ­ μόλις ­ 45 ετών φωτός, είναι στην πραγματικότητα ένα εξαπλό σύστημα! Αποτελείται από δύο ζευγάρια αστέρων που περιφέρονται σε σχετικά κοντινή απόσταση περί το κέντρο μάζας τους, ενώ ένα τρίτο ζευγάρι κινείται σε τροχιά γύρω από το τετραπλό σύστημα σε μεγαλύτερη απόσταση Ο Πολυδεύκης, ή β Διδύμων, είναι ο κοντινότερος προς τη Γη ερυθρός γίγαντας, σε απόσταση 35 ετών φωτός.